Bijna 160.000 mensen in nood konden in 2018 rekenen op steun van de Voedselbanken

Piet Vanthemsche, ex-topman van de Boerenbond en het voedselagentschap FAVV, is sinds vorig jaar de nieuwe voorzitter van de Belgische Federatie van Voedselbanken. Daarmee wordt hij één van de vele vrijwilligers die zich inzetten in de strijd tegen armoede en voedselverspilling. Samen hebben ze in 2018 maar liefst 15.351 ton verzameld, gestockeerd en verdeeld via een uitgebreid netwerk van 623 aangesloten caritatieve verenigingen aan 159.081 mensen in nood.

De cijfers tonen aan dat ook in 2018 de (soms onzichtbare) armoede bleef toenemen in België. Om de huidige situatie zo efficiënt mogelijk aan te pakken, moeten de verschillende actoren in de armoedebestrijding nauwer samenwerken en de Voedselbanken willen hier graag een voorbeeldrol in opnemen. In 2019 zullen de Voedselbanken een nieuw strategisch actieplan opstellen, waarbij onder andere de missie en visie, samenwerkingsmodellen met partners en de logistieke processen onder de loep worden genomen.

De onzekerheid over de toekomst van het Europees Fonds voor Voedselhulp (FEAD) en de noodzakelijke belangrijke investeringen in opslagcapaciteit, diepvriezers en rollend materieel, zullen bijkomende middelen vragen. Ze tonen aan dat de steun van partners en het grote publiek aan de Voedselbanken broodnodig blijft.

Kerncijfers

• In 2018 werd via de aangesloten liefdadigheidsorganisaties 15.351 ton aan voedsel verdeeld onder 159.081 hulpbehoevenden.
• Daarnaast stonden de Voedselbanken voor de allereerste keer ook in voor de volledige logistieke organisatie van de verdeling van FEAD-goederen aan OCMW’s, die deze producten onder nog eens 146.848 personen in nood hebben verdeeld. (De FEAD-producten werden voordien rechtstreeks bij de OCMW’s geleverd door de producenten.)
• De Voedselbanken verzorgden in 2018 dus de coördinatie van voedselhulp aan in totaal 306.000 mensen.
• De Voedselbanken werkten in 2018 samen met 623 caritatieve verenigingen.
• Elke gift van €1 resulteert in ongeveer 6 kilo voedsel – dat maakt een fiscaal aftrekbare gift van €40 rechtstreeks gelijk aan 240 kilo voedsel. De Voedselbanken werken met een minieme werkingskost van 17 eurocent per verdeelde kilo voedsel. Deze lage werkingskost berust grotendeels op de onmisbare inzet van de vele vrijwilligers.
• 1 Belg op 7 (15,9%) loopt risico op armoede op basis van het inkomen [1].

“Samen solidariteit voeden” in de praktijk

Sinds vorig jaar hanteert de Belgische Federatie van Voedselbanken een nieuwe slogan: “Samen solidariteit voeden”. Het is een uitgestoken hand naar alle betrokken partijen om de krachten te bundelen en die zal concreet vorm krijgen in 2019. De Voedselbanken willen meer samenwerken met andere organisaties die zich inspannen om voedsel ter beschikking te stellen van zij die het nodig hebben of die hulpbehoevenden op een andere manier ondersteunen.

Piet Vanthemsche, de nieuwe Voorzitter van de Belgische Federatie van Voedselbanken, legt uit: “De Voedselbanken staan in voor 80 tot 85% van de totale voedselbedeling in België, maar dat betekent niet dat we alles op ons kunnen of willen nemen, integendeel. Wij zien onszelf als een logistieke draaischijf, die een uitgebreid netwerk van aangesloten verenigingen belevert, die instaan voor de verdeling aan de begunstigden. Onze eerste partners zijn de meer dan 600 lokale caritatieve verenigingen die het voedsel rechtstreeks tot bij de mensen brengen. Maar wij willen ook nauwer samenwerken met partnerorganisaties die andere elementen van hulpverlening op zich nemen zoals psychologische ondersteuning, budgetbeheer, sociale vaardigheden, culturele activiteiten enzovoort Denken we maar aan OCMW’s, Komosie, Sociale Kruideniers, Rode Kruis of Caritas.”

In 2018 konden 159.081 mensen in nood rekenen op de steun van de Voedselbanken. Daarnaast coördineerden de Voedselbanken in 2018 voor het eerst ook de logistieke organisatie van leveringen van FEAD-goederen aan OCMW’s, bestemd voor nog eens 146.848 personen. Dankzij deze gecentraliseerde leveringen konden de transportkosten aanzienlijk worden gereduceerd. Dit nieuwe takenpakket brengt enerzijds iets hogere werkingskosten mee voor de Voedselbanken (een stijging van 15 naar 17 eurocent per kilo), maar het totaalplaatje levert een enorme besparing op en bovendien is de nieuwe manier van werken ook beter voor het milieu.

Een nijpend tekort vandaag en morgen?

Sinds een paar maanden kampen de Voedselbanken met een vertraging bij de levering van bepaalde basisproducten.

Jef Mottar, gedelegeerd bestuurder, licht de situatie toe: “Het huidig tekort aan levensmiddelen waar Voedselbanken en verenigingen mee geconfronteerd worden, is te wijten aan administratieve problemen bij het afsluiten van de contracten tussen producenten en de overheid voor de levering van levensmiddelen met Europese subsidies via het Fonds voor Europese Voedselhulp aan de meest hulpbehoevenden (FEAD). Hierdoor is een belangrijk deel van de voedselbevoorrading weggevallen sinds de maand oktober 2018.”

Hij vervolgt: “In tussentijd werden bijsturende maatregelen genomen door de overheidsdienst voor maatschappelijke Integratie (de POD MI) in samenspraak met de Voedselbanken, maar de situatie blijft uiterst precair. Alles wordt in het werk gesteld om deze tekorten zo snel mogelijk weg te werken, maar de situatie zal naar verwachting pas min of meer genormaliseerd zijn vanaf februari-maart 2019. Extra giften zijn momenteel dan ook meer dan welkom.”

Het Fonds voor Europese hulp aan de meest hulpbehoevenden (FEAD) zorgt momenteel voor bijna de helft van de bevoorrading van de Voedselbanken, maar het huidige Europees voedselhulpsysteem wordt vanaf 2021 hervormd. De uitkomst van deze hervorming is momenteel nog zeer onduidelijk, maar de Voedselbanken moeten zich voorbereiden op een verlaging van het FEAD-budget, zodat de nodige instroom aan levensmiddelen gegarandeerd blijft. Ook dat is een van de redenen waarom de Belgische Federatie van Voedselbanken het komende jaar verschillende samenwerkingspistes zal onderzoeken.

Een nieuwe vrijwilliger als voorzitter

De nieuwe voorzitter Piet Vanthemsche toont zich gemotiveerd in de actie tegen zowel de armoede als de voedselverspilling in België: “De dubbele strijd die de Voedselbanken aangaan, is maatschappelijk erg waardevol, want ze leveren een belangrijke bijdrage zowel in de armoedebestrijding als aan de duurzaamheid van de Voedselketen. Met mijn engagement wil ik de expertise die ik in het verleden heb opgedaan, nu inzetten ter versterking van de Belgische Federatie van Voedselbanken.”

Hij voegt eraan toe: “De impact van de Voedselbanken op het terrein is enorm, het is enkel dankzij de nauwgezette logistieke activiteiten van de negen regionale Voedselbanken dat de voedselbedeling bij vele honderden lokale hulpverenigingen überhaupt mogelijk is. Het feit dat onze organisatie onafhankelijk is, nagenoeg zonder overheidssubsidies, en puur op vrijwilligers draait, maakt het nog dat tikkeltje specialer. Het zijn zij die elke dag in de schaduw werken en het logistiek apparaat draaiende houden.”

Solidariteit = sociale (her)integratie

In het kader van de versterkte samenwerkingen, willen de Voedselbanken in 2019 ook bijdragen aan sociale integratie en tewerkstelling. Als erkende opleidingscentra dragen zij hun steentje bij tot de sociale (her)integratie van mensen die leven onder de armoedegrens. Via sociale contracten, gefinancierd door de overheid, zijn momenteel 24 mensen aan de slag bij de Voedselbanken om vaardigheden (bijv. als magazijnier of heftruckchauffeur) onder de knie te krijgen. Dankzij deze ervaring kunnen zij nadien hun kans wagen op de reguliere arbeidsmarkt en zo opklimmen uit de armoede. De Belgische Federatie van Voedselbanken zal in haar strategische oefening bekijken hoe deze maatschappelijke functie verder uitgediept kan worden.

_{[1] Europese armoede-indicator: http://www.armoedebestrijding.be/cijfers_aantal_armen.htm}